با توجه به گسترش شهر و رشد جمعیت شهری، شاهد افزایش ساختمان بلند مرتبه و برج‌های مسکونی هستیم. تا چند دهه قبل بیشتر ساختمان‌ها به صورت ویلایی و حداکثر دو یا سه طبقه بود و شاید تعداد ساختمان‌های بیش از ۵ طبقه به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسید؛ اما در سال‌های اخیر شاهد ساخت ساختمان‌هایی با بیش از ۴۰ طبقه نیز در پایتخت هستیم که بر تعداد آن‌ها افزوده شد.
با قدرت الله محمدی مدیر عامل سازمان آتش نشانی شهرداری تهران در خصوص ایمنی ساختمان‌های در پایتخت به گفتگو نشستیم.
در خصوص ساختمان‌های ناایمن در شهر تهران چه اقداماتی صورت گرفته است؟
تامین ایمنی در ساختمان‌های بلند بسیار سخت و دشوار است و تقریباً تمام آتش نشانان دنیا با آتش سوزی در ساختمان‌های بلندمرتبه چالش دارند.
امروزه در تمام دنیا با توجه به امکانات و تجهیزات محدود سازمان‌های آتش نشانی، رویکرد ایمنی شهری بر این است که اینگونه ساختمان ها، خود از هر جهت ایمن بوده و مالکان، تمام تجهیزات و امکانات لازم را به کار گیرند.
امکاناتی نظیر پله‌های اضطراری، سیستم‌های اعلام و اطفاء اتوماتیک، جعبه‌های آتش نشانی، لوله کشی‌تر و خشک، خاموش کننده ها، در‌های دودبند، تابلو‌های جهت نما و… در سال‌های اخیر سیستم مانیتورینگ که به نوعی یکی از پیشرفته‌ترین سیستم هاست نیز به موارد قبلی اضافه شده و تمام این ساختمان‌ها پس از اتمام ساخت، باید از سازمان آتش نشانی تاییدیه ایمنی اخذ کنند و این گواهی پس از بازدید کارشناسان سازمان، از پروژه‌های مذکور و تایید ایمنی ساختمان ارائه می‌شود.
هدف از ایمنی ساختمان‌ها چیست؟ همچنین تفاوت سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق چیست؟ در این زمینه توضیح دهید.
سیستم‌های اطفاء کننده‌ی حریق برای خاموش کردن یا سرکوب کردن آتش در سریع‌ترین زمان ممکن استفاده می‌شود
هدف از تمهیدات ایمنی و آتش نشانی، محافظت از متصرفین ساختمان و به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از آتش سوزی است. این نوع سیستم‌ها برای شناسایی، کنترل و اطفاء حریق طراحی شده اند. این سیستم‌ها باعث کاهش زمان و منابع مورد نیاز برای انجام عملیات کنترل حریق می‌شوند. سیستم‌های اطفاء حریق برای خاموش کردن آتش در لحظات اولیه و جلوگیری از گسترش آتش سوزی طراحی شده اند.
سیستم‌های اطفای حریق خودکار مانند اسپرینکلر نقش بسیار مهمی در مهار آتش دارند
تفاوت سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق این است که سیستم‌های اطفاء کننده‌ی حریق برای خاموش کردن یا سرکوب کردن آتش در سریع‌ترین زمان ممکن استفاده می‌گردند، اما سیستم‌های اعلام حریق صرفا با هدف تشخیص آتش سوزی در سریع‌ترین زمان ممکن مورد استفاده قرار می‌گیرند. وجود هر دو سیستم، محیط امنی را برای شما فراهم می‌کند.
سیستم‌های اطفای حریق خودکار مانند اسپرینکلر نقش بسیار مهمی در مهار به موقع آتش و جلوگیری از آسیب رسیدن به جان و مال انسان‌ها دارند. این سیستم‌ها علاوه بر کاهش آسیب‌های ناشی از آتش سوزی، فرصت کافی را ایجاد می‌کنند تا افراد بتوانند هرچه سریع‌تر مکان خطر را ترک کنند؛ بنابراین کاهش آسیب‌های ناشی از آتش سوزی و مهار به موقع آتش، موجب کاهش و صرفه جویی در هزینه‌ها می‌شود. غالب تجهیزات ایمنی ساختمان به سیستم اعلام وصل می‌شود که درصورت بروز آتش سوزی، آن‌ها نیز همزمان با اعلام سیستم، فعال شوند.
در خصوص جزییات سیستم اطفای حریق توضیح دهید.
سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر از سریع‌ترین سیستم‌هایی است که موقع آتش سوزی فعال می‌شود. اجزای سیستم اطفاء حریق آبی شامل مخزن نگهداری آب، پمپ آتش نشانی و یا اسپرینکلر و شیر‌های کنترلی و لوله‌ها می‌شود. رایج‌ترین نوع این سیستم، سیستم اسپرینکلر لوله‌تر است. در این مدل از آب دائم در حال گردش استفاده می‌شود. حباب موجود در این اسپرینکلر نسبت به تغییر دما حساس است. زمانی که به علت آتش، حباب گرم می‌شود، مایع داخل لوله‌ها با سرعت بالا متراکم شده و محفظه را می‌شکند. این سیستم اطفاء حریق اسپرینکلر از سریع‌ترین سیستم‌هایی است که موقع آتش سوزی فعال می‌شود. مناسب ساختمان‌های بلند مرتبه، عمیق، اداری، مسکونی و مدارس است.
از اهمیت سیستم اطفاء حریق خودکار اسپرینکر می‌توان به کمک به آتش نشان‌ها در عملیات اطفا، سیستم‌های اسپرینکلر با تمرکز بر روی نقطه وقوع حریق، مقدار آب بسیار کمتری را برای اطفای حریق استفاده می‌کنند اشاره کرد؛ بنابراین آتش نشان‌ها علاوه بر اینکه میزان آب بسیار کمتری را مصرف می‌کنند، تعداد نیروی کمتری برای عملیات اطفای حریق نیاز دارند؛ بنابراین در مصرف آب و انرژی نیز صرفه جویی خواهد شد.
مهمترین مزیتی که سیستم‌های اسپرینکلر دارند، مهار سریع آتش سوزی و جلوگیری از زیان‌های ناشی از آن است. نکته مهم اینجاست به دلیل اتوماتیک بودن سیستم، نیاز به حضور افراد برای فعال کردن نیست و حتی زمانی که کسی داخل ساختمان نباشد قابلیت عملیاتی شدن دارد.
با استفاده از شبکه اسپرینکلر و مهار به موقع آتش، میزان آسیب دیدگی وسایلی که در معرض آتش بوده اند به صورت چشم گیری کاهش یافته و در نتیجه هزینه و خسارات ناشی از آن بسیار کم خواهد بود. بعلاوه هزینه اولیه‌ای که برای نصب این سیستم‌ها مصرف می‌شود با توجه به عمر طولانی آن‌ها همچنین عدم نیاز به برق و باطری، بسیار اندک بوده و در دراز مدت جبران خواهد شد.
چقدر تجهیزات ایمنی در کیفیت زندگی تاثیر دارد؟
قطعاً نصب تجهیزات ایمنی و اخذ تاییدیه سازمان آتش نشانی در کیفیت زندگی ارتقاء ایمنی در یک ساختمان نقش بالایی دارد، ولی گاهی در ساختمان‌های دارای تاییدیه ایمنی نیز مشکلاتی بوجود می‌آید که دوباره ساختمان را به مرحله ناایمنی نزدیک می‌کند.
عدم سرویس و نگهداری به موقع نیز از باعث تخریب و فرسودگی تجهیزات می‌شود. این تجهیزات باید هرچند وقت یکبار توسط افراد متخصص بازدید شوند. قطعاتی مانند دتکتورها، فن فشار مثبت و سایر قطعات سیستم به مروز زمان و به دلایل مختلف ممکن است دچار نقص شده و کارایی خود را از دست بدهند. بازدید‌های دوره‌ای و منظم در آماده نگه داشتن این تجهیزات بسیار موثر است. برای این کار باید با شرکت‌های نصب کننده قراردادی تنظیم کرد تا در زمان مشخص، این کار انجام شود از جمله موارد است.
ایراد تغییر دادن تجهیزات و لوازم ایمنی در ساختمان هاست چیست؟
نکته دیگر اینکه بعضی مالکان پس از اخذ تاییدیه، بخشی یا تمام سیستم‌های ایمنی را از ردیف خارج می‌کنند. متاسفانه بعضی افراد، برای جلوگیری از مستهلک شدن و کم کردن هزینه‌های مصرفی ساختمان اقدام به خاموش کردن سیستم کرده و با این کار عملاً سیستم را از مدار خارج می‌کنند. گاهی نیز به دلایلی سیستم اعلام فعال می‌شود درحالی که آتش سوزی رخ نداده است. در این حالت به جای اینکه مالکان اقدام به تعمیر و سرویس سیستم کنند، اقدام به خاموش کردن سیستم می‌کنند و طبیعی است که درصورت بروز حادثه، سیستم فعال نبوده و در واقع ساختمان از حالت ایمن خارج می‌شود. خاموش کننده‌های موجود در ساختمان نیز باید در زمان مقرر خود بازدید شده و نسبت به شارژ آن‌ها اقدام کرد.
تغییر کاربری در ساختمان‌ها نیز از مهمترین عوامل بروز حوادث است/فراد سیم کشی‌های برق را به صورت غیراصولی و غیراستاندارد تغییر می‌دهند
یکی دیگر از ایرادها، تغییر دادن تجهیزات و لوازم ایمنی در ساختمان هاست. به این معنی که مالکان در ابتدا تجهیزات با کیفیت که مورد تایید سازمان آتش نشانی هستند را در ساختمان نصب کرده و تاییدیه دریافت می‌کنند. ممکن است پس از مدتی بعضی از قطعات نیاز به تعویض داشته باشد و اگر در این مرحله قطعات تعویضی کیفیت لازم را نداشته باشد و از انواع متفرقه باشد احتمال افزایش ریسک خطر بالا می‌رود.
تغییر کاربری در ساختمان‌ها نیز از مهمترین عوامل بروز حوادث است. به عنوان مثال بعضی افراد، پس از اخذ تاییدیه و پایان کار، بخش‌هایی از ساختمان مانند انباری یا پارکینگ را تبدیل به یک کارگاه یا انبار کالا می‌کنند و، چون این کار غالباً بدون اخذ مجوزات لازم انجام می‌شود ریسک خطر را افزایش می‌دهد. پر واضح است که تاسیسات موجود در یک انباری کوچک یا پارکینگ با تجهیزات یک کارگاه تولیدی یا انبار بزرگ کاملاً متفاوت است.
در مواردی، افراد سیم کشی‌های برق را به صورت غیراصولی و غیراستاندارد تغییر می‌دهند و با تغییر در میزان برق مصرفی دستگاه‌های مورد استفاده، باعث اتصالی و آتش سوزی می‌شوند. پارکینگ یک ساختمان مسکونی که به انبار کالا تبدیل شده یا در آن، کارگاهی مانند مبل سازی یا تولید پوشاک با چند دستگاه پرمصرف برقی راه اندازی شده باشد جان تمام ساکنان ساختمان را با خطرات زیادی مواجه می‌کند و درصورت بروز آتش سوزی، دود و حرارت به سرعت به طبقات بالایی سرایت کرده و تمام ساکنان را محبوس می‌کند و در موارد متعددی باعث فوت افراد شده است. ساکنان بی گناهی که هیچ نقشی و هیچ تقصیری در این خطا‌ها و اشتباهات نداشته اند و همیشه دیگران نیز تاوان بی احتیاطی‌های ما را می‌دهند.
برای ایجاد فرهنگ ایمنی چه اقداماتی صورت گرفته است؟
متاسفانه فرهنگ ایمنی آنگونه که لازم است در جامعه نهادینه نشده است. اگر چه غالب مشکلاتی که گفته شد به سازندگان ساختمان‌ها برمی گردد و البته با درنظر گرفتن وجدان کاری به سادگی می‌توان جلوی این حوادث را گرفت. اما نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که متاسفانه فرهنگ ایمنی آنگونه که لازم است در جامعه نهادینه نشده و بسیاری از هموطنان اهمیت چندانی به این مهم قایل نیستند. حتی این بی توجهی در بین اقشار تحصیلکرده نیز زیاد به چشم می‌خورد.ای کاش روزی را شاهد باشیم که شهروندان به هنگام خرید منزل به خصوص در ساختمان‌های بلندمرتبه همان اندازه که به زیبایی ساختمان، نوع سنگ نما، کابینت آشپزخانه، کاشی و سرامیک و نظم و هارمونی رنگ واحد با مبلمان منزل اهمیت می‌دهند به مسایل ایمنی که مطرح شد حساس باشند.ای کاش زمانی فرابرسد که هموطنان به جای تقاضای اخذ تسویه حساب عوارض و قبوض مختلف از مالک، تقاضای رویت تاییدیه ایمنی اخذ شده را داشته باشند و با خیال راحت و طیب خاطر به محل جدید نقل مکان کنند.ای کاش احساس مسئولیت در بین آحاد جامعه آنقدر بالا برود که اگر تغییر کاربری غیرقانونی در ساختمان مشاهده کردیم بی تفاوت نباشیم و قبل از وقوع حادثه، مراتب را به سازمان‌های مربوطه اطلاع دهیم.
این را بدانیم که تامین ایمنی در کلانشهری مانند تهران از عهده یک گروه یا یک سازمان خاص برنمی آید و رسیدن به این هدف، همت همگان را می‌طلبد و عزم عموم. یکی از راه‌های مشارکت در ایمنی شهر، ایمن کردن ساختمان‌های خود است و همچنین نگهداری از آن تجهیزات. این را هم بدانیم که تمام این اقداماتی که گاهی از آن به سخت گیری‌های سازمان آتش نشانی یاد می‌شود، فقط و فقط برای تامین ایمنی شهروندان است و آتش نشانان همواره دغدغه سلامتی شما را دارند.
